En değerli para birimleri sıralamasında Türk Lirası 2022 yılı itibariyle 193 ülke arasında 44. sırada bulunuyormuş.
2016 yılında 20. sıradaymışız.
2020 yılında sıramız 35 olarak belirlenmiş.
Bu liste her geçen yıl hızlı bir şekilde gerilediğimizi gösteriyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Sayın Nurettin Nebati’nin bu durumdan haberi vardır herhalde.
Şahsen ben paramızın değerini en iyi “alım gücünden” anlıyorum.
Etiketlerin durmadan değiştiği, zamların durdurulamadığı, enflasyonun alıp başını gittiği bir ortamda alım gücünün iyi olduğunu söyleyebilmek için körü körüne iktidar yanlısı ve destekçisi olmak lazım gelir herhalde.
BULGAR LEVASI TIRMANIYOR
Paranın değeri için bir de bizim ayarımızda veya bizden küçük ve zayıf ülkelerin parasının bizim paramızla ne ettiğine bakarım.
Mesela Bulgaristan parası Leva bizim paramızdan 9 kat fazla.
Bulgarlar maden bulmuş gibi her gün Trakya’dalar, Edirne’deler, alışveriş yapıp çantalar, bagajlar dolusu eşyayla dönüyorlar.
Hadi bunu Avrupa Birliği üyesi olmalarına ve paralarını henüz geçemedikleri Euro’ya endekslemelerine bağlayalım.
1 Kuveyt Dinarının 58.20 Lira olmasını anlarım, adamlar en zengin 5. petrol ülkesi, ekonomileri sağlam, paraları hem çok hem de Amerikan dolarından bile daha değerli.
İyi de benim bildiğim Bulgaristan bizden daha gariban bir ülke.
Ya Romanya?
1 Bulgar Levası 9.31 Lira iken 1 Romanya Leyi 3.70 Lira.
Tamam, hadi onlar da Avrupa Birliği üyesi de bizi öyle geçiyorlar diyelim.
ÜRDÜN VE UMMAN YÜKSEKTEN UÇUYOR
Ya Venezuela?
Yıllık enflasyonu 686.4 olan yoksulluk oranı yüzde 95’lerdeki Venezuela’nın 1 Bolivarı nasıl oluyor da 3.08 Lira oluyor?
Tamam, adamlar petrolde 1 numara ama enflasyon ve yoksullukta da 1 numara.
1 Ürdün Dinarı neden 25.26 Lira?
Çöl kumu mu satıyorlar?
Ürdün’ün ne özelliği var?
Ya da bizim onlardan neyimiz eksik?
Yahu Gürcistan parası Lari bile bizim 6 katımız, 6.61 Lira.
1 Tunus Dinarı 5.68 Lira.
1 Peru parası Nuevo Sol 4.68 Lira.
1 Fiji Doları 8.14 Lira.
Okyanus’ta bir ada nasıl oluyor da bizim paramızı 8’e katlayabiliyor?
Ya Umman?
1 Umman Riyali tam 47 lira 07 kuruş.
ŞU PANAMA’YA DA BİR BAKIN HELE
Şimdi sıkı durun.
1 Panama Balboası ne kadar biliyor musunuz?
22 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla tamı tamına 18 Lira 08 kuruş.
Heyhat!!! Bizim iki tane Konya’mız büyüklüğünde, 4 milyon kişinin yaşadığı bu küçük Orta Amerika ülkesi döviz kurumuza göre Euro ve Dolar’la aynı konumda.
Panama kim, Umman kim, Fiji kim, Ürdün kim, Tunus kim, Bulgaristan kim, Gürcistan kim…, Biz kim?
Gel de şaşma.
ÜZÜLMEMEK ELDE DEĞİL
1 Libya Dinarı 3.66 Lira, 1 Polonya Zlotisi 3.88 Lira, 1 Hırvat Kunası 2.43 Lira, 1 Tunus Dinarı 5.68 Lira, 1 Fas Dirhemi 1.73 Lira, 1 Bolivya Bolivianosu 2.61 Lira, 1 Brezilya Reali 3.50 Lira, 1 Azerbaycan Manatı 10.54 Lira, 1 Yeni Zelenda Doları 11.16 Lira.
Cayman Adalarını duymuş muydunuz?
1 Cayman Adaları Doları eşittir 21 Lira 77 Kuruş.
Amerikan Doları’nı, Avrupa Birliği’nin Euro’sunu zaten biliyorsunuz, ikisi de 20 Liraya yakın.
Hadi Amerika dünyaya, Avrupa Birliği de Avrupa’ya hükmediyor da bu yüzden paraları el yakıyor.
Ya diğerleri?
Yerli ve milli paramız; bizim tarihimizle, değerlerimizle, kaynaklarımızla, büyüklüğümüzle boy ölçüşemeyecek ülkelerin paraları karşısında neden zayıf, etkisiz, güçsüz?
Dünyanın en uzun orta açıklığına sahip köprüsü diye övündüğümüz Çanakkale köprüsü başta olmak üzere köprüler, tüneller, yollar, denizin içine varıncaya kadar yaptığımız havaalanları, saraylar, konaklar, kanal İstanbul ve bilumum betonarmik işler paramızın değerini artırmıyorsa yanlış yoldayız demektir.
ÖNCELİKLERİMİZ YANLIŞ
Bu betonlaşmanın ekonomimize bir katkısı olsaydı bu durumda olmazdık herhalde.
Buradan hareketle “önceliklerimiz bunlar değil” diyebilir miyiz?
Bal gibi de deriz.
Önceliklerimiz doğru ekonomi yönetimi, istihdam, hiç durmadan üretim, ihracat, cari fazla, liyakat ve istikrardır.
Paramızın değerini bunlar yükseltir.
O zaman döviz de düşer, faiz de.
Bunları sağladıktan sonra altyapıdan başlamak kaydı şartıyla her istediğinizi yapabilirsiniz.
İşte böyle Sayın Nebati.
Siz dışarıda yabancı bakanlara “sokak havası” atarken onlar da parasal değerle karşılık verip sizi bozmasınlar sakın.
Paranız, Okyanus’taki küçük ada parçalarının parası kadar bile etmiyor derlerse…
Allah muhafaza...
Aman ha, dikkat edin.
İŞİN SIRRI
Şimdi bu yazıya bakarak bazılarınız “Efendim onların petrolü, gazı, şusu, busu var da öyle” diyebilir.
İyi de kardeşim, petrolü, gazı olan da bizi geçiyor, olmayan da.
İşte Rusya... Petrolü, gazı var da ne oluyor?
Üstelik sözüm ona süper güç…
Bakın kurlara parasının hiçbir değeri yok.
Irak ve İran da öyle; Petrol var, gaz var ama paralarının değeri yok.
1 numaralı petrol ülkesi Venezuela’ya bakın, o da fakirlikten kırılıyor.
Bana göre işin sırrı öncelikle “Üretimde ve içinde yolsuzlukları önlemek de olan ekonomiyi doğru yönetmekte”
SORULAR VE CEVAPLAR
Bakın ekonomistler bu işlere ne diyor
Bir paranın değeri nasıl artar?
“Ülkelerin ekonomilerine bağlı olarak kullandıkları paraların değerleri değişir. Siyasi ve ekonomik istikrar paranın değerini yükseltirken siyasi zayıflıklar, ekonomik kriz gibi faktörler değer kaybına yol açar. İşte para birimlerinin değerlerindeki bu iniş çıkış döviz kurunu oluşturur.”
Bir ülkede dolar neden yükselir?
“Döviz kurunu etkileyen faktörler; FED kararları, IMF, Avrupa ekonomileri, cari açık, dış ticaret, para birimine olan arz-talep, enflasyon beklentileri, ekonomik politikalar, yurt içi ve yurt dışı faiz oranları, ülke ekonomisinin durumu, turizm, vb.”
NEDEN DEĞER KAYBEDİYORUZ
Bir ülkenin parasının değeri neye bağlıdır?
“Türkiye gibi esnek kur sistemini benimsemiş çok sayıda ülkede, ulusal paraların değeri (pariteler) döviz piyasasındaki arz ve talebe göre belirlenmektedir.”
Paranın değerini kim belirler?
“Belirlenen döviz kuru rejimi çerçevesinde döviz kuru politikasının biçimlendirilmesi ile uygulanması görevi ve yetkisi ise Merkez Bankasına aittir. Merkez Bankası, kur politikası uygulamalarını, para politikası hedeflerine uygun olarak belirlemektedir.”
Neden Türk Lirası değer kaybediyor?
“TL'deki kaybın oldukça fazla nedeni var, zaman zaman jeopolitik gelişmeler nedeniyle zaman zaman yurt içindeki yüksek tansiyon nedeniyle zaman zaman da küresel gelişmeler nedeniyle değer kaybeden TL'nin son aylardaki kaybının en önemli nedeni ise para politikası.”